Әтиемнең ярдәме һәм киңәшләре миңа һәрвакыт ярдәм итте

Альберт Кольцов, Олы Кабан авылы

Әтием Мирон Трофимович Кольцов 1888 елда Чуашстанның Мариин-Посадский районы Передние Бокаши авылында туган. Гаиләдәге 10 бала арасында ул сигезенчесе була. Егерме яшеннән башлап 11 ел дәвамында патша армиясе сафларында җәяүле сугышчы булып хезмәт итә, Георгий тәресенә ия була, физик яктан нык һәм көчле кеше була. Ул кечкенәдән миңа спорт белән шөгыльләнергә, тырышып укырга, авырлыклардан курыкмаска һәм һәрвакыт кыю булырга киңәш итте.

1941 елның кышында мин бик нык авырып киткәнмен. Мине өч тәүлек дәвамында дөм караңгыда тоталар. Минем хәлне нәкъ менә әти күзәтә. 9 көннән мин тереләм, миңа бу хакта әни сөйләде. Минем авыруым аркасында әти-әниләр бик нык кәефсезләнә, чөнки аларның беренче алты баласы мәктәп яшенә кадәр яши алмыйча вафат була.

Алты яшемдә мин үз белдегем белән чаңгы шуарга киттем, бияләйләремне оныттым һәм ике кулның да бармакларын өшеттем. Өйгә кайткач, әни шунда ук минем бәлане күреп алды һәм бу хакта әтигә хәбәр итте. Әти тиз генә зур савытта керосин алып килде һәм кулларны анда тыгып торырга кушты. Җылы өйдә керосинның температурасы арту белән минем барлык бармаклар акрынлап беренчел табигый хәленә кайтты. Менә шул чакта ул безгә патша армиясендә кыр шартларында солдатларның өшегән кул-аякларын ничек дәвалауларын сөйләде.    

Берничә көннән мин, башка малайлар кебек үк, рәхәтләнеп йөгердем һәм чаңгы шудым, әмма хәзер бияләйләрне онытмадым. Бармаклар еш һәм әрнеп туңса да, дүртенче сыйныфтан башлап, мин чаңгы ярышларында даими катнаша башладым.

1946 елның җәендә безгә авыл ир-атлары килде һәм коллективлаштыру линиясе буенча ике катлы амбарны сүтә башладылар. Материалларны урамга да, ишегалдына да өйделәр. Без дустым Василий Егоров белән күңелле уйнадык, түбәдән төшерелгән туры такталар буенча йөгердек. Кинәт мин тутыккан кадакка бастым. Бер көннән соң минем уң аягым шеште. Мин аксый һәм бер аягымда сикереп йөри башладым. Ә тагын бер-ике көннән соң мин мөстәкыйль рәвештә хәрәкәт итә алмый идем инде.

Тиздән сентябрь, миңа да быел мәктәпкә барырга кирәк иде. Тик әти-әни мине өйдә калдырдылар, хәтта бер тапкыр да хастаханәгә илтмәделәр. Бервакыт әни эштә (ул кош караучы булып эшләде), ә әти өйдә иде. Ул мине киң эскәмиягә утыртты һәм аны көтеп торырга кушты. Ул учак янында кайнашты, аннары тиз генә минем янга килде, эскәмиягә яткырды һәм кинәт кайнар пычак белән уң аягым шешен ярды. Мин авыртудан һәм куркудан кычкырып җибәрдем, ә ул мине аннары бик озак тынычландырды. Кичкә шештән үлек чыгып бетте. Әти яраны аракы белән эшкәртте. Берничә көн буе аксап йөргәч, мин терелдем, тик мине мәктәпкә барыбер җибәрмәделәр. Бик үкенечле булды, чөнки яшьтәшләрем мәктәпкә йөри иде бит инде.

Аннан безгә шәфкать туташы Лиза апа килде. Хәтерлим әле, ул әтигә мондый дәвалау өчен тәнкыйть сүзләре әйтте: «Ярый, барысы да уңышлы узган».

Минем тормышымда кискен очраклар алга таба да булды. 1957 елның 17 апрелендә Әниш елгасының язгы суында баттым, әмма авылдашым Иван Башкиров ярдәме белән мин котылдым. Коткарылганнан соң юеш киемнәр белән һәм яланаяк килеш язгы юлсызлык буенча бер километрдан артык өйгә кайттым. Өйгә кайтып җитүгә әтиемә бәла турында сөйләдем. Ул әрләмичә генә миңа чишенергә кушты һәм бик тырышып минем гәүдәмне җылы аракы белән уа башлады, бераз гына эчәргә мәҗбүр итте һәм иртәнгә кадәр җылы рус мичендә ял итәргә кушты... Иртән торып бастым һәм, әйтерсең лә, кичә бу коточкыч очрак булмаган кебек хис иттем: янә балалар белән сарык көтәргә киттем.

Урта мәктәпне уңышлы тәмамладым, тик ике айдан соң грипп белән нык авырып киттем. Биш атна дәвамында өйдә яттым. Хәлнең җитдилеген сизеп, әти мине район хастаханәсенә алып килде. Таныш табиб-терапевт мине игътибар белән тыңлады, авыруның карточкасын тутыра башлады, ә әти бу вакытта дарулар язып бирүен сорады. Табиб кинәт минем якка борылды һәм нык итеп әйтте: «Кабинетымнан чыгып китүегезне сорыйм!»

Ул чакта хастаханәдәге бүлемнәр фанердан иде, һәм мин аның әтигә: “Сезгә улыгызга дарулар алырга һәм кирәкмәгән чыгымнар ясарга кирәкми, чөнки ул бүген яки иртәгә барыбер үләчәк!..” Әмма әти нык торды һәм ул минем өчен ике төрле дару язып бирде. Мин аларны бары ике тапкыр гына кабул итәргә өлгердем - төшке һәм кичке аш алдыннан, ә кичен температурам күтәрелде. Хәзер үләрмен дип уйладым... Шулай да мин ничектер йоклап китә алдым. Төш күрдем: Иван Башкиров белән "казна йортлары" буенча йөрибез, әмма безне кабул итмәделәр һәм без кире өйгә кайттык…

Уянып киттем һәм төшемне әнигә сөйләдем. Ул шатланып җилкәмә сукты һәм болай диде: "Сине янә әтиең коткарды бит! Ул сине хастаханәгә алып барып, кирәкле дарулар яздыруга иреште. Син әле озак яшәрсең". Чыннан да, минем белән шулай булды да: ул вакытта миңа 18 иде, ә хәзер инде 81 яшь!

Шул авыру аркасында хәрби училищега укырга керү мөмкинлеге югалды. Әкренләп тормышка җайлашырга туры килде: колхозда, аннан йөк төяүче булып эшләдем, төзелеш техникумына укырга кердем.

20 яшь тулган көнне әти-әнием тыйнак тантана оештырдылар. Әтием барлык абыйларым булуыннан файдаланып, минем адреска мөрәҗәгать итте: «Минем өлкән улларым тормышта юлларын тапты, ә менә Альберт әле генә төзүчегә укырга керде. Шуңа күрә мин аңа нык сәламәтлек, яхшы укуын телим һәм шуны әйтәм: кайда һәм кем булып эшләвеңә һәм яшәвеңә карамастан, беренче чиратта җиргә мөмкин кадәр якынрак булырга тырыш. Ул беркайчан да сынатмаячак, бары теләгең һәм тырышлыгың гына булсын...»

Бу киңәшне мин һәрчак хәтерлим. Гаиләбез Лаеш районына күчеп килгәч, безгә җир участогы биргәч, йорт төзедек, үз хуҗалыгыбызны булдырдык, мал-туар, кош-корт асрадык, бакча ясадык, яшелчә һәм җиләк-җимеш үстерә башладык. Безнең балалар һәм оныклар безгә җирнең аңа карата рациональ мөнәсәбәт өчен ничек юмарт итеп түләвен аңларга өлгерделәр.

Әтисе киңәшен үтәп, спорт белән шөгыльләндем, әлегә кадәр формада булырга тырышам. Мин Лаеш районында «Россия чаңгы юллары» ярышларының даими катнашучысы: быел инде 24 нче тапкыр катнаштым!