Кыр эшләрендә атлар урынына хатын-кызлар сабанга җигелгән

Редакциягә кабат хат килде. Тыл хезмәтчәне Бәхтиярова Зәпилә Шакир кызы турында Сокуры мәктәбенең 4 «А» сыйныфы укучысы Самат Җиһаншин горурланып һәм яратып сөйли (сыйныф җитәкчесе Наҗия Мусина).

-Без карт әбиләре тыл хезмәтчәннәре булган балаларның буыны. Әбием Бәхтиярова Зәпилә Шакир кызы 1907 елда ТАССРның Нурлат районында (хәзер Яшел Үзән районы) туа. Күрше Акъегет авылы егете Галиәхмәткә кияүгә чыга һәм гомере буе шунда яши. Сугыш башланганчы аларның өч кызы һәм өч улы туа. Сугыш башлангач карт бабамны Мариның уку-укыту үзәге Суслонгерга озаталар - аның азык-төлек продуктларын сатучы җинаятьчел ваемсыз җитәкчелеге турында билгеле. Лагерьда шартлар бик авыр була. Аннары аны Куйбышев заводына җибәрәләр. Бабам сугыш беткәч берничә елдан соң гына кайта һәм авылда тегермәнче булып эшли.

Зәпилә әби балалар белән ялгызы кала. Алар авыр сугыш елларында аның ярдәмчеләре була. Әби, авылның барлык хатын-кызлары кебек үк, иртәнге сәгать 4тә тора. Яз көне кыр эшләрендә атлар урынына сабанга хатын-кызлар җигеләләр. Аннары кул белән орлык чәчәләр. Аны иртә язда Төрләмә станциясеннән чана белән ташыйлар. Орлык тутырылган авыр капчыкларны 40 километрга якын тартып кайту аларга бик авыр була! Көз көне урак белән урып уңыш җыялар. Дәүләткә авыл хуҗалыгы продукциясе тапшыралар. Һәр колхозчы ел дәвамында кирәкле минимум хезмәт көне эшләргә тиеш була. Эшкә чыкмаса, аларны колхоздан чыгаралар, йорт яны участокларыннан мәхрүм итәләр, хәтта репрессияләү очраклары да була. Бер хезмәт көне өчен әбигә 700-800 грамм ашлык бирәләр. Он җитмәү сәбәпле, икмәкне бәрәңге белән кушып пешерәләр. Чөгендер, кабак, кишердән ботка пешерәләр. Ашка бәрәңге, чөгендер яфраклары өстиләр - балаларны ашатырга кирәк бит. Шулай ук әби азык-төлек белән һәм акчалата салым түләргә, дәүләт займнары сатып алырга тиеш була.

Әбинең бер сыеры һәм тавыклары була, ул салымны йомырка һәм май белән түли. Ә нәрсә дә булса артып кала икән, биш яшьлек улы белән сатарга яки алыштырырга Урмары тимер юл станциясенә бара. Анда солдатлар белән эшелоннар туктала һәм ул сөт, каймак, катыкны консерва, тушенка, сабын, шикәр, чәй яки кием-салымга алыштыра. Олы улы нык ярдәм итә. Ул балаларга киез итекләр басарга өйрәнә һәм кече энесе белән кышын авыллар буенча йөри – аларны сата яки йонга алыштыра. Кыш көннәрендә әби солдатлар өчен йон оекбашлар, бияләйләр һәм сату өчен шәлләр бәйли. Сыер асраулары Зәпилә әбигә бик ярап куя, чөнки ул сугыш елларында аларның туендыручысы була.

Әнием хәзер дә әбисен бик яратып искә ала. Ул 90 яшькә кадәр яшәде, ди. Үлгәнгә кадәр сарыклар, тавыклар асрый, балалар белән бәрәңге утырта һәм ала, печән чаба, чишмәгә суга йөри. Балаларына (сугыштан соң да ике кызы туа) оныкларын тәрбияләргә ярдәм итә, аларга җылы әйберләр бәйли, тәмле алма бәлешләре пешерә. Әби укымышлы булмый, укый да, яза да белмәсә дә, саннарны яхшы белә. Әни, ул зирәк хатын иде, ди.

Сугыш елларында заводларда, урман кисүдә эшләгән, окоп казыган, ипи үстергән барлык хатын-кызлар - тыл геройлары. Алар ярдәмендә совет солдатлары фашистларны тар-мар итә алдылар. Һәм без ветераннарыбыз, карт әбиләребез, әбиләребез һәм Бөек Ватан сугышы елларында өлкәннәр белән беррәттән эшләгән балалар турында онытмаска тиеш. Алар хәзер бик аз калды. Безгә бүләк иткән тормыш өчен рәхмәт аларга.