Лаеш балалар йортына - 100 яшь

Аның педагоглары һәм балалары шулай атаучы “Туган йөрәкләр йорты” үз тарихы белән дан тота. 1917 елгы революция Беренче бөтендөнья һәм Гражданнар сугышларыннан соң болай да аз булмаган ятим балалар санын тагын да арттыра. Урамнарны миллионлаган сукбайлар тутыра. Яңа Россия хөкүмәте бу мәсьәлә турында җитди кайгырта һәм 1919 елда балаларны яклаучы Дәүләт советына нигез сала. Урамнардан хуҗасыз һәм сукбай балаларны тартып алу һәм аларны физик һәлакәттән һәм әхлакый яктан таркалудан саклап калу бурычы куела. Әлеге хәлдән чыгу юлы булып балалар йортлары тора.

Мондый балалар өчен иң борынгы тәрбия учреждениеләренең берсе -  1920 елда нигез салынган Лаеш балалар йорты була. Ул сәүдәгәр Васин йортында, Кама елгасы ярында ук диярлек урнаша. Беренче директор - Варвара Тимофеевна була (кызганычка каршы, архивларда аның фамилиясе сакланмаган).

1924 елдан тәрбияче булып эшләгән Александра Никифоровна Зеленова истәлекләреннән: «Бу куркыныч вакыт иде. Революциядән соң безгә ачлык һәм авырулар белән сынау узарга туры килде. Тиф күп кешеләрне алып китте. Җимереклек һәм ачлык өлкәннәрне, кырдагы башак кебек үк кырды, балалар турында сөйләп тә торасы юк. Җитәкчелек тукыма таба алганда, балалар өлкәннәр белән үзләренә блузкалар, итәкләр һәм шортылар тектеләр. Ачлык-ялангачлыкта, әмма бик тату яшәдек".

Лаеш балалар йортында тәрбияләнүче (1922-1926 еллар) Елизавета Андреевна Канаева искә төшергәнчә, хатын-кызлар монастыре бетерелгәннән соң, бирегә азык-төлек, кайбер кием-салымнар һәм җиһазлар китергәннәр. Ә 1922 елда пионерлар хәрәкәте барлыкка килә.

Еллар уза, тормыш акрынлап җайга салына. Балалар укыйлар, яшелчә үстерәләр, спорт һәм пионер җәмәгать эшләре белән шөгыльләнәләр. Ә 1941 елның июнендә Бөек Ватан сугышы башлана. Фронтка балалар йортының тугыз хезмәткәре, шул исәптән ат караучы, бухгалтер, завхоз, хезмәт буенча инструктор һәм шәфкать туташы китә. Бу сугышта җиңү безнең илгә бик кыйммәткә төшә. Өйгә барысы да кире кайтмый. Әмма сугыштан соңгы вакыт барысына да киләчәккә өмет бирә.

Авыр була. Ил озакка сузылган һәм җимергеч сугыштан соң торгызыла. Кадрлар җитми, тәрбияче Екатерина Николаевна Нохратская истәлекләренә караганда, ашны мичтә пешерәләр. Өч тапкыр ашатканда утын күп китә, барысы да агач әзерләү белән шөгыльләнәләр. Бүлмәләрдә тыгыз була - 35-40 бала. Концертка номерларны әзерләү өчен башта бүлмәдән караватларны чыгарырга, ә аннан соң кире кертергә кирәк иде. Илленче елларда ярдәмче хуҗалыкны үстерә башлыйлар. Кыенлыкларны җиңеп, туйганчы ашый һәм яхшырак киенә башлыйлар. Тәрбияләнүчеләр үсеп, белем алалар, кеше булалар. Хәзер алар үз балаларын тәрбиялиләр.

Рузалия Вәлиуллина балалар йортында 35 елга якын эшли, 1994 елдан аны җитәкли. Гаиләдә унынчы бала була, ул ике яшь ярымнан әтисез үсә. Әмма кечкенәдән максатчанлык була. Лаеш авыл хуҗалыгы техникумын кызыл диплом белән тәмамлагач, үзе хыялланганча, физматка укырга керә. Комсомол һәм партия линиясе буенча эшли, ләкин Лаеш балалар йортында завуч булып эшләргә тәкъдим иткәч, уйлап та тормыйча ризалаша.

- Киләчәккә оптимизм белән карыйм, - дип елмая Рузалия Хәбибулла кызы, - һәм Россиядә барлык балаларның да үз гаиләләрендә үсүләрен һәм тәрбияләнүләрен телим.

Ольга Ахунова фотосы