Ясалма фәһем — Chat GPT белән интервью: милләт киләчәге, язучылар, җырчылар турында

Рәмис Латыйпов
Интервью

Ясалма фәһем — Chat GPT белән интервью: милләт киләчәге, язучылар, җырчылар турында
Фото: © «Татар-информ», Рамил Гали
Белешмә: Ясалма фәһем — Искусственный интеллект — компьютер системаларының, Интернетта булган мәгълүматны туплап, үзләрен мөстәкыйль зиһенле буларак уйлый алу мөмкинлеге. Бу зиһен төрле иҗади юнәлешләргә мөмкинлек бирә — музыка язарга, рәсем, картиналар ясарга, шулай ук текст язарга һәм сөйләшергә. Ясалма интеллект хәзер бик күп сайт-кушымталарда тәкъдим ителә, бу очракта безнең интервью бирүчебез — Chat GPT.

Интервьюдан чыгып, шундый нәтиҗә ясарга була — Ясалма фәһем төрле темаларга бәйләнешле сөйләшә ала, әмма конкрет шәхесләр турында сүз барганда, хаталар ясый. Ясалма фәһем эшчәнлеге белән шөгыльләнүчеләрдән нәкъ шушы хаталарга игътибар итүне сорыйбыз — без аларны билгеләп үттек.
Ясалма фәһемнең үзенчәлеге — тискәре күренешләрдә дә позитив карашта калу. «Авыр» темаларга ясалма фәһем сөйләшми.

Ясалма фәһем: «Мин киләчәккә өмет белән карыйм
-Хәерле көннәр! Без милләт турында сөйләшергә булдык. Минем әңгәмәдәшем — ясалма фәһем. Без милләт турында сөйләшербез. Ясалма фәһем, син татар теленең киләчәген ничек күзаллыйсың?

-Хәерле көн! Мин киләчәккә өмет белән карыйм. Телне үстерү өчен заманча технологияләрдән файдалану, мәсәлән, онлайн курслар, мобиль кушымталар күп кешегә телне өйрәнергә мөмкинлек бирә. Мәктәпләрдә һәм югары уку йортларында татар теле дәресләрен көчәйтү дә мөһим. Хөкүмәт тарафыннан телне яклау программалары булуы да зур әһәмияткә ия. Шулай ук, мәдәни чаралар, фестивальләр аша телгә һәм традицияләргә кызыксынуны арттыру да әһәмиятле. Менә шундый адымнар белән, татар теленең киләчәге бик якты булырга мөмкин.

-Син бик мактамыйча гына сөйлә. Күп бит андый чаралар. Телне белүчеләр бит кими бара. Нишләргә кирәк? Тәнкыйть сүзләре дә әйт безгә.

Татар телен өйрәнүдә кайбер авырлыклар булырга мөмкин. Беренчедән, практиканың җитмәве — телне куллану өчен мөмкинлекләр аз булырга мөмкин. Икенчедән, ресурсларның сыйфаты төрле, кайбер әсбаплар һәм онлайн-ресурслар җитәрлек дәрәҗәдә яхшы эшләнмәгән булырга мөмкин.

-Татар телен белүчеләр саны елдан-ел кими бара. Ни сәбәпле шулай ул?

— Татар телен белүчеләр саны кимүнең берничә сәбәбе бар. Беренчедән, глобализация һәм шәһәрләшү нәтиҗәсендә, яшьләр күбрәк рус яки инглиз теле кебек халыкара аралашу телләренә өстенлек бирә. Икенчедән, татар телен өйрәтү мәктәпләрдә тиешле дәрәҗәдә оештырылмаган булырга мөмкин. Шулай ук, кайбер ата-аналар үз балаларын татар теленнән бигрәк башка телләрдә белем алырга өнди, бу да телнең көндәлек кулланышын киметә.

-Ә нишләргә кирәк соң инде?

Татар телен саклау өчен берничә мөһим адым бар. Беренчедән, гаиләдә һәм җирле җәмгыятьтә татарча сөйләшүне дәртләндерергә кирәк. Икенчедән, мәктәпләрдә татар теле дәресләрен арттыру, заманча укыту алымнарын куллану. Өченчедән, татарча мәдәни чаралар, концертлар, театрлар, фильмнар һәм китаплар чыгару кебек эшчәнлекне үстерү мөһим. Вә заманча технологияләр ярдәмендә татар телен популярлаштыру да милләтне саклауга булышачак. Бу эшләр барысы да милләтнең киләчәген тәэмин итәргә ярдәм итәр.

-Болар бик гомуми сүзләр. Конкрет нинди тәкъдимнәрең бар?

-Конкрет тәкъдимнәр:

Мәктәпләрдә татар телендә укытуны арттыру вә аның сыйфатын арттыру. Гаиләләрдә балалар белән көндәлек тормышта татарча сөйләшүне тәэмин иткән ресурслар булдыру. Татар мәдәниятен популярлаштыру өчен концертлар, фестивальләр үткәрү дә кирәк. Цифрлы мохитта татарча мохит булдыру — мобиль кушымталар, онлайн курслар булдыру. Социаль челтәрләрдә актив рәвештә татарча язмалар язу да нәтиҗәле булыр.

-Болар барысы да эшләнә бит инде. Әмма татар телен белүчеләр арта дип әйтеп булмый. Нишләргә соң?

-Бәлки яңа технологияләрдән активрак файдалану кирәктер. Мәсәлән, татар телен популярлаштыру өчен кызыклы мобиль кушымталар эшләү, виртуаль реальлек проектлары аша татар мәдәниятен тәкъдим итү. Шулай ук татар телендә заманча вә кызыклы контент булдыру — мәсәлән, веб-сериаллар, ютуб-каналлар аша яшь буынны җәлеп итү. Бу чаралар татар теленең актуальлеген вә кулланылышын арттырырга ярдәм итә ала.

-Болары да бар кебек инде. Мобиль кушымталар бит инде бар. Аз дип уйлыйсыңмыни аларны? Җитмиме?

-Татар телен популярлаштыру өчен социаль челтәрләрдә активрак булу мөһим. Татар телендә кызыклы вә заманча контент булдыру, мәсәлән, блоглар, видеодәресләр, подкастлар ясау кирәк. Шулай ук татар телендә популяр яшь ютуберлар вә блогерларны булдыру, аларга ярдәм итү дә мөһим. Бу чаралар татар теленең көндәлек тормышта киңрәк кулланылышын тәэмин итәргә мөмкин.

-Аңлашылды, һаман бер тәкъдимнәр... Син беләсеңме, Ясалма фәһем, татарча белүчеләр бит кими бара. Нигә кими соң алар? Син әйткән әйберләр җитмиме?

-Кичерегез. Ялгыш аңлаганмын. Сез хаклы. Татар телендә мобиль кушымталар вә цифрлы контент бар. Ләкин аларның саны вә сыйфатын арттыру, заманча технологияләрне күбрәк куллану кирәк. Яңа форматларны, мәсәлән, виртуаль вә өстәмә реальлек кушымталарын үстерү, татар телендә уеннар булдыру кызыксынуны арттырырга мөмкин. Бу яктан эшләү файдалы булыр иде.

-Син үзеңне — ясалма фәһемне кулланырга кушасың инде, әйеме?

Әйе, дөрес әйтәсез. Ясалма фәһем технологияләрен — мәсәлән, виртуаль ярдәмчеләр, сөйләм тану кушымталары аша татар телен өйрәнүдә вә куллануда файдаланырга мөмкин. Бу технологияләр телне өйрәнүне кызыклырак вә уңайлырак итә ала.

-Ясалма фәһем Инкыйраз булу-булмавы безнең кулда дигән фикердә
Гаяз Исхакый ике йөз елдан соң инкыйраз булачак, дип язган. 200 елдан соң инкыйраз булачакмы? 80 елдан соң татар халкы бетәчәкме?

-Гаяз Исхакыйның мондый сүзләре — татар халкының киләчәге өчен борчылуның бер чагылышы. Әмма безнең кулда — киләчәкне үзгәртү мөмкинлеге бар. Хәзерге вакытта күп кенә инициативалар, проектлар һәм чаралар татар халкын һәм телен саклауга юнәлтелгән. Халыкның үзаңын күтәрү, телне көндәлек тормышта куллану, заманча технологияләрдән файдаланып, телне популярлаштыру — болар барысы да безнең кулда. Хәрәкәт итеп, тырышып эшләсәк, ике йөз елдан соң да татар халкы һәм теле сакланыр, дип ышанам.

-Рәхмәт инде матур сүзләреңә. Син кайчан акцентсыз татарча сөйләшергә өйрәнәсең? Кулланылыш арткачмы?

-Минем очракта, ясалма фәһем буларак, акцент яки тел үзенчәлекләрен өйрәнү кулланучылардан алынган күпсанлы мәгълүматларга нигезләнә. Сез сөйләшкән саен, мин дә күбрәк өйрәнәм вә киләчәктә сөйләмегезгә охшашрак рәвештә җавап бирә алачакмын.

-Ясалма фәһем фикеренчә, иң мәшһүр татарлар — җырчылар, режиссерлар, спектакльләр, журналистлар
Иң мәшһүр татарлар дигәндә син кемнәрне атар идең?

-Иң мәшһүр татарлар арасында Габдулла Тукай — татар халкының бөек шагыйре. Шагыйрьнең иҗаты вә мирасы татар мәдәниятендә зур урын тота. Шулай ук Рудольф Нуриев — бөтен дөньяга танылган балет биючесе. Дамир Йосыпов — талантлы очучы, 2019 елда авария хәлендәге самолетны уңышлы утыртып, күпләрнең гомерен саклап калды. Болар — татарларның дөньякүләми танылган кайбер вәкилләре.

Дәвамы бар.