"Ризык җитмәде, бик нык ашыйсы килде"

Безнең газета белән актив хезмәттәшлек итүче Валентина Хазова Сиңгел авылында яшәүче Минзифа Гыйният кызы Хәсәнова турында яза.

Ольга Исаева

Фотоны Валентина Хазова бирде.

Әле күптән түгел генә, 2020 елның 15 апрелендә, аңа 86 яшь тулды.

- Алар ире Вәгыйзь Хәсәнов белән өч бала (туган алты баладан) — кызлары Әнисәне һәм уллары Әнәс белән Булатны тәрбияләп үстерделәр. Хәзер аны кызы карый, - дип аныклый Валентина Хазова. - Янәшәсендә уллары, киленнәре. 12 оныгы да әбиләрен яраталар. Гаиләдә ишәю көтелә, Хәсәновлар нәселенең дәвамы, оныкчыклары да булыр.

1941 елның 22 июне җылы көн була. Авыл һәм шәһәр урамнарында яңгыравыклы балалар тавышлары ишетелә. Тыныч тормыш агыла. Әмма барысын да «сугыш» сүзе сызып ташлый. 1928-1945 елларда туган тулы бер буынның балачагын урлыйлар. «Бөек Ватан сугышы балалары» - бүгенге 75-88 яшьлек кешеләрне әнә шулай атыйлар. Монда эш туган көндә генә түгел. Аларның һәрберсе, пулялар шартлаганны һәм кешеләр үлемен күрү-күрмәвенә карамастан, кырыс тормыш авырлыгын үз җилкәсендә тойган. Аларны сугыш тәрбияләгән.

Алга таба Валентина Хазова сүзне Минзифа Гыйниятовнаның кызы - Рождествено мәктәбенең башлангыч сыйныфлар укытучысы Әнисә Солтановага бирә.

- Әнием 1934 елның 15 апрелендә Лаеш районының Сиңгел авылында туган. Аларның гаиләсе зур булмаган, 4 кешедән торган. Сугыш башланганда әнигә җиде яшь була. Менә ул авыр сугыш елларын ничек искә ала:

«...Ризык җитмәде, бик нык ашыйсы килде. Юкаларны хәтта үләннән дә ясадык, аз-маз он белән катнаштырдык, пешердек һәм ашадык. Мондый икмәк бик тәмле булып санала иде. Җәен бераз җиңелрәк булды: ашарга җитмәгәндә болынга барып, ашарга яраклы нинди дә булса үлән табарга була. Сыер асрадык, аны ашату бик авыр булды, әмма аннан башка тагын да авыррак булыр иде...»

Сугыштан соңгы вакыт та бик катлаулы була. Ачлык, җимереклек. Әни искә төшергәнчә, ул күрше авылларга ялгыз әбиләрнең бакчаларын казырга йөри, моның өчен аны ашаталар һәм азык-төлек бирәләр. Ул мәктәпкә йөрми, чөнки әтисенә авыру әнисен карарга булыша. Әнисе вафатыннан соң, 12 яшьлек кызны шәһәрнең бер гаиләсенә ике баланы тәрбияләүдә булышырга урнаштыралар. Моның өчен аңа акча түлиләр, ул аны авылга гаиләсенә җибәрә. Унсигез яшендә әни кияүгә чыга. Хәзер әни туган авылында яши, балаларына һәм оныкларына ярдәм итә.

Мин сугыш авырлыкларын үз җилкәмдә татымадым, аның нәрсә икәнен белмим, әмма мин безгә тормыш биргән һәм “сугыш”ның ни  икәнен белдермәгән кешеләргә рәхмәтле.